26 ตุลาคม 2567
ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ผู้บริโภคเริ่มให้ความสนใจเทรนด์ “Future Food” หรืออาหารแห่งอนาคตเป็นอย่างมาก ซึ่งอาจทำให้หลายคนเข้าใจว่าอาหารประเภทนี้ดีต่อสุขภาพโดยอัตโนมัติ ทั้งที่ความจริงแล้ว Future Food ไม่ได้ดีต่อสุขภาพเสมอไปทุกรูปแบบ
จากการสำรวจในช่วง 3-4 ปีที่ผ่านมา พบว่าคนไทยมักเลือกอาหารจากรสชาติเป็นหลัก ดังนั้น การเลือกบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพจึงควรมุ่งเน้นความหลากหลายและสร้างสมดุลของสารอาหารแต่ละชนิดให้เหมาะสม
กลุ่มหลักของ Future Food
Future Food แบ่งออกเป็น 4 กลุ่มสำคัญ ได้แก่
1. อาหารฟังก์ชัน (Functional Food) – ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีบทบาทเสริมในการปรับปรุงระบบต่าง ๆ ของร่างกาย นอกเหนือจากการให้ความอิ่มและรสชาติที่ดี มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันและสนับสนุนการทำงานของร่างกาย แบ่งย่อยเป็น
- อาหารที่เติมสารอาหารเสริมหรือลดสารอาหารที่ไม่จำเป็น เพื่อสนับสนุนสุขภาพ เช่น อาหารและเครื่องดื่มเสริมวิตามินหรือแร่ธาตุ ไข่ไก่เสริมโอเมก้า-3
- อาหารที่แปรรูปจากวัตถุดิบธรรมชาติที่มีคุณสมบัติดีต่อสุขภาพ เช่น ถั่วเหลือง กระเทียม มะเขือเทศ โยเกิร์ต ซึ่งไม่มีการปรับเปลี่ยนสารอาหารเดิม
2. อาหารใหม่ (Novel Food) – อาหารที่ผลิตด้วยกระบวนการใหม่จากวัตถุดิบพืชหรือสัตว์ที่ไม่ใช่วิธีดั้งเดิม โดยอาจใช้เทคโนโลยีใหม่ เช่น นาโนเทคโนโลยี เช่น โปรตีนจากพืช เนื้อจากพืช หรือนมจากพืช
3. อาหารทางการแพทย์ (Medical Food) – ผลิตภัณฑ์อาหารที่ใช้ทดแทนยา หรือเสริมอาหารภายใต้การดูแลของแพทย์เพื่อให้เหมาะสมกับความต้องการทางโภชนาการของผู้ป่วย เช่น เจลลี่สูตรพิเศษที่มีคุณค่าทางโภชนาการครบถ้วน เหมาะสำหรับผู้ป่วย ผู้สูงอายุ ทารก หรือผู้ที่มีปัญหาด้านระบบเผาผลาญ
4. อาหารอินทรีย์ (Organic Food) – ผลิตภัณฑ์จากการเกษตรที่ปลูกหรือแปรรูปโดยปราศจากยาฆ่าแมลงสังเคราะห์ ไม่มีการตัดแต่งพันธุกรรม ไม่ใช้ปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยจากระบบบำบัดน้ำเสีย
มูลค่าการส่งออก Future Food ของไทย
ในปี 2564 การส่งออก Future Food ของไทยมีมูลค่ารวมกว่า 94,000 ล้านบาท โดยตลาดส่งออกหลักประกอบด้วย สหรัฐอเมริกา จีน และเวียดนาม ขณะที่ในปี 2566 มูลค่าการส่งออกเพิ่มขึ้นเป็นกว่า 144,000 ล้านบาท ซึ่งสะท้อนอัตราการเติบโตต่อปีแบบทบต้น (CAGR) ที่ 8.2%
การส่งออก Future Food แบ่งเป็น 89% สำหรับอาหารเชิงฟังก์ชัน ซึ่งรวมถึงผลิตภัณฑ์ลดน้ำตาล ลดไขมัน และลดเกลือ รวมถึงสารประกอบเชิงฟังก์ชัน เช่น สารสกัด วิตามิน โพรไบโอติกส์ พรีไบโอติกส์ และอาหารเสริม นอกจากนี้ยังมี 5% เป็นโปรตีนทางเลือก 4% เป็นอาหารทางการแพทย์และอาหารเฉพาะบุคคล และ 2% เป็นผลิตภัณฑ์อินทรีย์และอาหารไม่ปรุงแต่ง ซึ่งภาพรวมการส่งออก Future Food มีสัดส่วนอยู่ที่ 11% และมีแนวโน้มเติบโตสูง โดยคาดการณ์ว่าภายในปี 2570 มูลค่าการส่งออกจะสูงถึง 220,000 ล้านบาท
Future Food อาจไม่ใช่ Future Health
ในการเสวนาประเด็น “สิทธิในอาหารและระบบอาหารที่ยั่งยืน เพื่อการเข้าถึงอาหารสมดุลเพื่อสุขภาพและชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน” ในเวทีบูรณาการเครือข่ายอาหารสู่การบริโภคที่สมดุลด้วยระบบอาหารที่ยั่งยืน ซึ่งจัดขึ้นเนื่องในวันอาหารโลก ปี 2567 ที่ผ่านมา สมิทธิ โชติศรีลือชา กรรมการและประธานวิชาการ สมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทย กล่าวถึงทิศทางของ Future Food ว่าถือเป็นเทรนด์สำคัญสำหรับการตอบโจทย์สุขภาพในอนาคต แต่ยังต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ เนื่องจากกระบวนการผลิตทางอุตสาหกรรมบางอย่างอาจมีการเติมแต่งสารที่อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพ ซึ่งนำไปสู่คำถามว่า Future Food จะเป็น Future Health หรือไม่
“โจทย์ของอุตสาหกรรมคือการทำให้ Future Food กลายเป็น Future Health ด้วย และผู้บริโภคต้องตระหนักว่า Future Food ไม่ใช่ทั้งหมดที่จะดีต่อสุขภาพ Future Food ที่ดีต่อสุขภาพควรทำให้ผู้บริโภคเข้าถึงได้ในราคาที่เหมาะสมเพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหาร” สมิทธิกล่าว
เทคนิคการเลือกอาหารเพื่อสุขภาพ
นักโภชนาการแนะนำว่า ประชาชนควรบริโภคอาหารที่มีความสมดุลและดีต่อสุขภาพ ซึ่งหมายถึงการได้รับสารอาหารและพลังงานที่เพียงพอ มีความหลากหลาย ปลอดภัย เข้าถึงได้ง่าย และรับประทานได้ในระยะยาวโดยไม่ก่อให้เกิดโรคในอนาคต นอกจากนี้ การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพจะช่วยส่งเสริมสุขภาพดีและมีส่วนช่วยทั้งในการป้องกันและบำบัดรักษาโรค โดยเฉพาะโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs)
การเลือกอาหารเพื่อสุขภาพนั้น หากเป็นกลุ่มคนที่ทำอาหารเอง การเลือกวัตถุดิบที่ปลอดภัยจากสารตกค้างถือเป็นสิ่งสำคัญ ควรเลือกอาหารที่มีความหลากหลาย โดยเฉพาะอาหารท้องถิ่น ลดการปรุง ลดเค็ม ลดหวาน ลดมัน แต่ยังคงความอร่อยอยู่เสมอ
สำหรับคนในเมืองที่ไม่ได้ทำอาหารเอง ควรใส่ใจการอ่านฉลากโภชนาการในการเลือกซื้ออาหาร โดยเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีปริมาณน้ำตาล โซเดียม และไขมันน้อยลง รวมถึงบริโภคให้ครบทั้ง 5 หมู่ สร้างสมดุลและเลือกจับคู่อาหารที่เหมาะสม เช่น แทนที่จะจับคู่แกงกะทิกับไข่เจียว ก็อาจเลือกเป็นแกงกะทิกับไข่ต้ม เป็นต้น
“สรุปได้ว่า การรับประทานอาหารที่หลากหลายและสมดุลในแต่ละวันเป็นหัวใจสำคัญ ตัวอย่างเช่น ถ้าเย็นวันนี้รับประทานขาหมู วันถัดไปอาจเลือกเป็นอาหารที่มีไขมันต่ำแทน วิธีนี้ทำให้เราได้รับประทานอาหารอร่อย ควบคู่ไปกับโภชนาการที่ดี โดยต้องบริโภคในปริมาณที่พอเหมาะ ไม่ก่อให้เกิดโรค และไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม” สมิทธิกล่าว
การเลือกอาหารของคนไทยยังเน้นรสชาติ
นวรัตน์ เฉลิมเผ่า ผู้ช่วยผู้แทนองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ประจำประเทศไทย (ฝ่ายโครงการ) กล่าวว่า จากการสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติเมื่อ 3-4 ปีก่อน พบว่าคนไทยยังคงเลือกซื้ออาหารจากรสชาติเป็นหลัก ทั้งที่ควรให้ความสำคัญกับคุณค่าทางโภชนาการเพื่อสุขภาพเป็นอันดับแรก ควรเลือกอาหารที่ปลอดภัยและเป็นประโยชน์ หลีกเลี่ยงอาหารที่อาจทำให้เกิดโรค ไม่เลือกอาหารแบบเหลือทิ้ง และควรให้ความสำคัญกับความหลากหลายของอาหาร
“ข้อมูลระบุว่า ทั่วโลกมีการปลูกพืชกว่า 6,000 ชนิด แต่ 66% ของอาหารมาจากพืชเพียง 9 ชนิดเท่านั้น แสดงให้เห็นถึงความเปราะบางของความหลากหลายด้านอาหาร ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพของคนที่มีตัวเลือกในการบริโภคอาหารไม่มากพอ” นวรัตน์กล่าว
นวรัตน์ยังระบุว่า FAO ได้ร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการจัดทำแผนปฏิบัติการปฏิรูประบบอาหารในประเทศไทย เพื่อส่งเสริมการเกษตรที่มีประสิทธิภาพและยืดหยุ่นต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ แผนนี้มุ่งเน้นไปที่การสร้างระบบอาหารที่ดีต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม โดยประกอบด้วย 5 หลักการ คือ 1) อาหารปลอดภัย 2) ความยั่งยืน ลดการทิ้งอาหาร 3) การผลิตอาหารที่รักษาสิ่งแวดล้อม 4) การกระจายรายได้ในระบบอาหารอย่างเท่าเทียมตั้งแต่เกษตรกรจนถึงผู้ประกอบการ และ 5) การจัดการอาหารในภาวะวิกฤต
แหล่งที่มา : https://www.bangkokbiznews.com/health/well-being/1150780